Hương vị ngạt ngào "Sầu riêng Cái Mơn"

Địa danh Cái Mơn thuộc xã Vĩnh Thành – huyện Chợ Lách - tỉnh Bến Tre. Khi nhắc đến Cái Mơn không ai không nghỉ đến xứ sở của “vương quốc cây trái và hoa kiểng” nổi tiếng cả nước. Hầu hết đất đai của Chợ Lách đều được thiên nhiên ban tặng cho những yếu tố thuận lợi rất cơ bản, cùng với khí hậu điều hòa, được bồi tụ phù sa của hai con sông lớn Cổ Chiên và Hàm Luông, lại được tưới tắm bởi một hệ thống kênh rạch nhánh lớn, nhỏ chạy ngang dọc, quanh năm đầu nước ngọt. Xứ sở Cái Mơn cũng hưởng lợi từ thiên nhiên ưu đãi và đã giúp cho người dân nơi đây tạo ra một vùng cây trái đặc sản thuộc loại trù phú nhất của Nam Bộ. Đặc biệt, nổi tiếng nhất là loại sầu riêng cơm vàng, hạt lép có hương thơm ngào ngạt nổi tiếng trong và ngoài nước. Và hình như bất kỳ giống sầu riêng nào trồng trên vùng đất này cũng đều cho trái ngọt, béo đậm đà. Sầu riêng được bà con nông dân ở đây trồng thành vườn với những cây sầu riêng thẳng tắp hoặc trồng xen canh với những loại cây khác như cam, quýt, măng cụt…

Từ thành phố Bến Tre qua cầu Hàm Luông, men theo QL 57 đến Cái Mơn khoảng 21km. Đến Cái Mơn vào mùa trái cây (khoảng từ tháng 4 – tháng 8 âl), du khách không chỉ thưởng thức sầu riêng đặc sắc, mà còn ngỡ ngàng trước vườn măng cụt hay chôm chôm chín đỏ, những liếp cam, liếp quýt, liếp bưởi sai oằn những trái che khuất cả lối đi, muốn bước tới phải đưa tay đỡ từng cành trĩu trái. Mùi hương của các loài hoa gọi về những đàn ong mật, ong ruồi. Những vườn dâu xanh, bòn bon với những buồng trái xây quanh từ gốc đến ngọn, trông thật thích mắt. Trái cây Chợ Lách nói chung hay Cái Mơn nói riêng nổi tiếng xa gần, không chỉ ở số lượng mà còn ở chất lượng và chủng loại. Trong bài ca dao phổ biến ở Bến Tre ngợi ca về sản vật địa phương có câu:

Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn
Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày

 

Đến bây giờ vẫn chưa có tư liệu chính thức nào ghi chép lại nguồn gốc, xuất xứ của giống sầu riêng đặc biệt này. Nhưng theo truyền miệng, loại quả lạ này xuất xứ từ Campuchia, do ông Nguyễn Duy Lưu (1857- 1947) một thầy dạy Nho học ở Cái Mơn, rất yêu thích cảnh điền viên. Vào khoảng năm 1910 ông được mời sang Campuchia để dạy học cho con các Hoàng gia. Tình cờ ông thưởng thức được loại trái lạ, có mùi vị rất đặc trưng. Khi ăn thì vị ngọt thanh kết hợp với mùi thơm lừng làm những ai lần đầu tiên thưởng thức cũng phải nhớ mãi không quên. Ông Lưu đưa giống cây lạ này về trồng trên mảnh vườn nhà tại Cái Mơn (xã Vĩnh Thành – Chợ Lách) và đặt tên là “sầu riêng sữa bò”. Sầu riêng sữa bò của ông Lưu chỉ cho trái vào mùa hè, vào tháng 5, đến tháng 7 dương lịch. Trái khi chín vẫn xanh ngắt, mỏng vỏ, gai thưa, khi chín múi lớn vàng ươm, có vị ngọt dịu và béo ngậy như sữa, hương thơm thì ngào ngạt. Đặc biệt, là đúng 12 giờ trưa hay nữa đêm, khi trái tự rụng xuống thì mới chịu chín. Tiếng đồn về một giống trái ngon có vị lạ bay xa, đến mùa thu hoạch, nhiều người trong và ngoài tỉnh Bến Tre hiếu kỳ tìm đến vườn ông Lưu để thưởng thức trái lạ và xin giống về trồng.

Hiện nay tại Việt Nam có rất nhiều giống sầu riêng được lai tạo từ giống sầu riêng của các nước như Thái lan, Malaisia, Indonesia, Philippin…được trồng nhiều ở các tỉnh Đắc Lắc, Đồng Nai, Bình Dương, Tiền Giang, Vĩnh Long,…nhưng vẫn không có giống sầu riêng nào ngon hơn “sầu riêng Cái Mơn”. Khi đến Bến Tre vào mùa sầu riêng, cứ lần theo mùi thơm ngào ngạt rất đặc trưng là có thể tìm đến được vườn sầu riêng Cái Mơn. Chính nhờ hương thơm đậm đà đó mà sầu riêng còn được sử dụng làm hương liệu trong chế biến thực phẩm. 

Trái sầu riêng Cái Mơn ngày nay đã có nhiều thay đổi về chất lượng nhờ vào những tiến bộ của khoa học kỹ thuật về trồng trọt. Giống sầu riêng Cái Mơn hiện nay cho năng xuất rất cao. Cây cho trái quanh năm, trái to và sai, một cây thu hoạch mỗi vụ cũng cả tấn. Trái sầu riêng Cái Mơn nặng trung bình từ ba đến năm ký, mỗi trái có từ bốn đến năm ngăn, khi tách vỏ ra, bên trong mỗi ngăn có từ một đến bốn múi, múi vàng sậm màu mỡ gà, cơm dầy hạt lép, vị ngọt gắt béo ngậy của nó thì đến người sành ăn cũng chỉ dùng năm bảy múi là phải dừng lại.

Người làm vườn không ai là không biết câu “Nhất sớm nhì muộn” một quy luật trong cung - cầu. Trái cây đầu mùa và cuối mùa thì rất hiếm vì vậy rất quý và mắc, nhưng thường thì không ngon như trái cây thu hoạch vào giữa mùa. Cũng như các giống sầu riêng khác, sầu riêng Cái Mơn muốn cho trái ngon đều cần phải chăm sóc kỹ lưỡng, nếu thiếu nước trái vẫn to, đẹp nhưng thường hay bị sượng, ngược lại nhiều quả trông không đều nhưng lại nhiều múi, và vị vẫn ngon.

Giống sầu riêng Cái Mơn được trồng ở nhiều nơi, và có thể trồng xen canh với các loại cây khác như: cây dừa, cây bơ, chôm chôm, bòn bon, măng cụt... Nhưng vì sầu riêng Cái Mơn là giống trái ít hạt nên khi gieo trồng, sầu riêng cho trái đôi khi chất lượng lại không giống hoàn toàn cây mẹ, cho nên sầu riêng Cái Mơn hiện nay có rất nhiều chủng loại khác nhau. Để đảm bảo tính ổn định cho giống sầu riêng Cái Mơn, các nhà vườn đã áp dụng nhiều cách lai tạo như chiết, ghép cây, nhân giống bằng phương pháp vô tính…giữ được những đặc tính nguyên thủy của cây mẹ còn có khả năng tăng năng xuất và kháng sâu bệnh tốt.

Trải qua hơn 100 năm, từ một giống sầu riêng rất khiêm tốn của ông giáo Lưu nay đã trở thành một thương hiệu nổi tiếng “sầu riêng Cái Mơn”, có uy tín trên thị trường cả nước, được đánh giá cao về chất lượng, hơn hẳn các giống sầu riêng Monthong Thái Lan, hay sầu riêng ruột đỏ của Mã Lai… về vị ngọt, hương thơm cũng như số lượng múi của trái.

Hiện nay, diện tích đất trồng sầu riêng Cái Mơn tại huyện Chợ Lách khoảng 1.350 ha, chiếm 72% diện tích đất trồng sầu riêng của toàn tỉnh Bến Tre, sản lượng trung bình đạt 11.000 tấn/năm. Cái Mơn là một trong những địa phương đi đầu trong việc tổ chức cho nông dân ra nước ngoài học tập mô hình sản xuất và nhân giống cây. Sầu riêng Cái Mơn đang từng bước tham gia vào thị trường nước ngoài, điển hình là đã giành được thị trường Trung Quốc từ giống sầu riêng Monthong của Thái Lan. Chính nhờ vào những hiệu quả kinh tế cao của cây sầu riêng mà đời sống người dân Cái Mơn – Chợ Lách hiện nay ngày càng được nâng cao.