Thưởng thức các món ngon từ lá cách - Hương vị đậm đà miền sông nước Bến Tre

Ở quê tôi, lá cách mọc nhiều ở ven sông, kênh rạch hay xen lẫn trong vườn cây. Lá cách phát triển rất nhanh, cây càng to thì càng nhiều cành và càng nhiều lá non xanh mơn mởn, nó được dùng để ăn sống hoặc chế biến cùng với các sản vật đồng quê tạo nên những món ăn mang hương vị độc đáo. Mỗi chiều khi có các sản vật đồng quê thì tôi lại hái lá cách là cả nhà có được một bữa ăn “ra trò”. 

Lá cách

Nhớ hồi ở nhà quê, cứ mỗi lần đi xin lá cách thì mẹ tôi bảo: “Con cứ bẻ đại nhánh lớn về, hái lá non ăn, còn nhánh con đem cặm mé mương, mai mốt có mà ăn không phải đi xin lá cách nữa, cây cách dễ trồng như vậy”. Lá cách là một loại lá rất lạ, có mùi hăng hăng nhưng khi kết hợp với món ăn thì rất thơm ngon, không như lá lốt, mùi của lá cách có phần dễ chịu và thanh hơn. Lá cách không phải là một loại rau sang trọng chỉ là một loại lá dùng chế biến với nhiều nguyên liệu “miệt vườn” sẽ làm nên những món ăn mang đậm mùi vị quê hương, thưởng thức một lần thì sẽ nhớ mãi.

Dân miền Tây mấy ai không biết đến lá cách. Không chỉ là một loại rau, lá cách còn được biết đến như bài thuốc tốt cho gan, giúp giải nhiệt cơ thể. Lá cách kết hợp với nhiều nguyên liệu cho ra những món ăn mang hương vị độc đáo. Đây có thể được xem là loại rau sạch vì lá cách trồng không cần phân thuốc gì cũng rất tốt tươi như một loài cây rau dại. Bữa cơm thường ngày của người dân Nam Bộ không thể thiếu rau, những gia đình ở miền quê xứ này bữa cơm của họ đạm bạc nhưng hết sức nghĩa tình, tôm cá thì bắt ở sông rạch, rau thì ở vườn, hôm nào bữa ăn có thêm lá cách, bữa ăn như ngon hơn. Nhưng phải ăn sống mới tận hưởng hết hương vị đặc trưng của loại lá này. Người ta lựa những lá còn non, màu xanh nhạt và mùi ít nồng hơn lá già, đem chấm mắm kho hay cá linh kho lạt hoặc ăn kèm với cá chiên. Lạ miệng hơn là lá cách cuốn mắm trèn, rắc thêm ít dừa nạo thêm ớt thêm rau ăn đến mê.

Tuyệt nhất phải kể đến lá cách cuốn bánh xèo, bánh xèo người ta có thể ăn với nhiều loại rau khác nhau, thứ nào cũng tươi ngon nhưng với nhiều người, ăn bánh xèo mà thiếu lá cách thì thiếu đi vị thơm lạ, đăng đắng dễ ghiền. Thưởng thức bánh xèo cuốn lá cách ta sẽ cảm nhận được vị thơm giòn của bánh, vị ngọt của tôm hoặc hến, vị nồng cay của của nước mắm tỏi ớt, vị đăng đắng của lá cách, tất cả hòa quyện vào nhau tạo nên một hương vị đặc trưng và độc đáo. Hiện Bến Tre có món bánh xèo hến là món đặc sản của vùng quê sông nước.

Nếu dùng lá cách để nấu canh nguyên liệu ếch, gà là ngon nhất mà người dân còn gọi là xáo lá cách. Lá cách xắt nhỏ, sau khi nêm nếm canh vừa ăn thì cho lá cách vào, đun sôi trở lại là nhắc xuống ngay. Món này ăn phù hợp cho cả bốn mùa; vị thơm thanh tao kèm theo chút nhân nhẩn của lá cách phải nói là ngon tuyệt. 

Món ếch được chế biến từ lá cách luôn hấp dẫn du khách 

Kể cũng lạ, cái mùi hăng hắc của lá cách khi nấu chung với những sản vật đồng ruộng không những làm “bán” hết mùi tanh mà còn hòa quyện vào làm cho món ăn thêm đậm đà. “Tiếng tăm” nhất là món lươn um lá cách được xem là “độc chiêu” của dân Nam Bộ. Lươn ngon nhất là loại lươn đồng vàng ươm, đem ướp gia vị và xả ớt, để nửa giờ cho thấm; lót một lớp lá cách xuống đáy nòi, để lươn vào rồi lại phủ thêm một lớp lá bên trên, cho nước dừa dảo (loại nước cốt đã lấy xong thì đến nước dảo) vào nấu chừng mười phút là lươn chín, đổ thêm nước cốt dừa là xong và nhấc xuống, múc ra đĩa, rắc thêm đậu phộng rang dã giập, ăn cơm cũng được, làm món nhậu càng hay. Ếch, chuột đều có thể xào với lá cách, nhưng người sành ăn cho là thịt ếch là ngon nhất. Thịt ếch ướp gia vị, nhất thiết không thể thiếu ớt và xả, đem xào săn, mới cho lá cách cắt nhuyễn vào, làm món rai rai thì không thể chê vào đâu được. Theo dân gian, lá cách có tác dụng giải rượu bia, lại tốt cho gan nên dân nhậu hãy cẩn thận vì lai rai với đặc sản lá cách nhiều thì sẽ lâu say. 

Nếu vào dịp trúng mùa nấm mối và được đãi món nấm mối nướng lá cách quả…lộc trời ban. Nấm mối chế biến thức ăn nào cũng ngon vì hương vị thơm ngọt, đậm đà nhưng xào với lá cách là ngon hơn hết. Nấm mối hái và gọt sạch ngâm nước muối loãng. Gan heo, mỡ chài nhiều hay ít tuỳ theo số lượng thực khách, xắt thành từng miếng vừa đũa gắp; hái vài nắm lá cách non rửa sạch để cuốn những thứ nêu trên cho vào gắp tre nướng là có thêm món nắm mối nước lá cách. Nhớ món nầy là phải chấm muối ớt, mà muối hột rang đâm với ớt hiểm xanh mới đúng điệu.

Món nấm mối nướng lá cách- một món ăn độc chiêu của người dân Nam Bộ

Những món ngon từ lá cách mang đậm dấu ấn của một thời khẩn hoang. Nếu có dịp về miền Tây, đừng ngần ngại thưởng thức món ăn miệt vườn này, đảm bảo bạn sẽ mê mẫn…Mấy năm nay sống xa quê, mỗi lần về quê tôi lại thèm những món ăn được chế biến từ lá cách do chính tay mẹ tôi làm, cái dư vị mộc mạc nhưng ấm áp ấy như những kỉ niệm tuổi thơ tôi không bao giờ quên. Sống giữa thành phố hiện đại với biết bao điều lo toan trong cuộc sống thường nhật, trong tôi chợt ào về những kỉ niệm bên mẹ với những món ăn “lá cách” mang hương vị quê nhà làm lòng tôi như muốn trào lên niềm cảm xúc bất tận./.